وتەی مەرگی نووسەر یەکەمجار لە وتارێکی
ڕەخنەگر و بیرمەندی فەڕەنسی ڕۆڵان بارت (1910-1980) دەرکەوت بە ناوی "مەرگی نووسەر" کە لە ساڵی 1968 بڵاویکردەوە. كە لەسەر بنەمای ونبوونی
نووسەر لە کاتی ئامادەبوونی دەق بونیادنراوە.
لەبەر ئەوەی دەکرێ -وەک بارت پێی وایە-
لە ڕێی چوارچێوە و ناوەڕۆکی دەقەکە یان لەسەر پێکهاتەی زمانەوانی لە وشه و ڕستە و دەنگ
و ئاواز و پێکهاتە، لە دەقەکە تێبگەین و شیی بکەینەوە. پێویست بە زانینی چوارچێوەی
دەرەکی وەک مێژوو و ژیاننامەی نووسەر و دۆزەرەوەی دەقەکە و دۆخەکەی ناکات.
ڕۆڵان بارت دەڵێت:
"ئەوەی کە قسە دەکات زمانە، نەک نووسەر"
ئەوەش لە وتەیەکی "مالارمێ"ـی شاعیری فەڕەنسی نزیک دەبێتەوە، کە دەڵێ:
"ئێمە دێرە شیعر بە فیکر نا، بەڵکو
بە وشە درووسن دەکەین"
لە کاتی ونبوونی نووسەر، تێکست دەکەوێتە
ژێر دەسەڵاتی خوێنەر. هەر ئەویشە کە لە ڕێی ڕێنوێنییە زمانەوانییە بەکارهاتووەکان بڕیار
لەسەر واتاکەی دەدات وەک ئەوەی وەک بەرهەمهێنەرێک پڕۆسەی نووسینی دەق دووبارە بکاتەوە
نەک وەک بەکاربەرێک، ئەو تێگەیشتنە لە پەیوەندی نێوان خوێنەر و دەق بنەڕەتێکی پۆست
ستڕاکچەلیزمە، بنەڕەتێکیشە بۆ میتۆدی لێکهەڵوەشانەوە کە لەلایەن فەیلەسوفی فەڕەنسی
جاک دریدا پەرەی پێدرا.
ئەگەر تەماشای وتەکەی بارت بکەین کە دەڵێ:
"نووسەر باوکی شەرعی تێکست نییە"
دەبینین دەمانبات بۆ دەقگەرایی و نێواندەقیێتی، دەقگەراییش بە واتای ئەوە دێت کە دەق
یان نووسین هەموو شتێکە، هەموو دونیا تەنیا دەقە.
بەڵام نێواندەقیێتی وای بۆ دەچێ کە هیچ
دەقێکی ڕەسەن بوونی نییە و هەموو دەقێک دووبارە بونیادناوەی دەقەکانی پێشووترە، ئەگەر
نووسەر هەستی پێبکات یان نا.
لە ئەنجامدا دەگەینە ئەو بڕوایەی کە هیچ
نووسەرێک بوونی نییە، هیچ ڕەسەنییەتیەکیش، هەروەها هیچ داهێنانێکیش.
لەوانەیە ڕاگەیاندنی بارت بۆ ونبوونی نووسەر
یان مردنی، بێ هیچ پاساو و لێکدانەوەیەک بێ. بەهەر جۆرێک بێ ناکرێ نووسەر تێبپەڕێندرێت.
یان ئەو ناوەڕۆکە ئابووری و ڕۆشنبیری و کۆمەڵایەتی کە دەوری دەقەکە دەدات هەڵبوەشێنرێتەوە.
پاشان گریمانەی مردنی نووسەر گرێدانی دەروونی و مەعریفی لە نێوان لایەنه پڕاکتیکییە
داهێنەرەکان دەپچڕێنێت کە دەوەستێتە سەر نووسەر و خوێنەر و دەق.
زانینی ئەو بارودۆخانەی کە دەوری دەقیان
داوە یارمەتی بە وردی تێگەیشتن و شیکردنەوە و ڕوونکردنەوەی دەقەکە دەدات. چونکە ئەدیب
هەمیشه چەندین لایەنی ژیانی لە کارەکانیدا بەکاردەهێنێت. بۆ نموونە زانیاریمان دەربارەی
ژیانی ڕۆماننووسی ئینگلیزی ڤێرجینیا وۆڵف (1941-1882) وامان لێدەکات قوڵتر لە ڕۆمانی
"بەرەو منارەکە" تێبگەین، کەسایەتی خاتوو ڕامسی کە ڕۆمانەکەی لەسەر بنیات
نراوە، کەسایەتییەکی ناسکە، كە زیندووێتی و میهرەبانی لێ دەتکێ و لە ناوەڕاستی تەمەنیدا
دەمرێت و بە مردنی ئەو ڕۆمانەکە کۆتایی دێت و ڕووناکی منارەکەش دەکوژێتەوە. کاتێک ڤێرجینیا
وۆڵف ژیاننامەکەی خۆی بڵاو کردەوە دەرکەوت کە خاتوو ڕامسی وێنەیەکە لە دایکی کە ئەویش
لە ناوەڕاستی تەمەنیدا دەمرێت. نووسەر لێرەدا ئەزموونی خۆی لەگەڵ دایکی دووبارە بەرهەم
دەهێنێتەوە. ئەوەش بەو واتایە دێت کە توێژینەوە لە ژیانی ئەدیب وامان لێدەکات لەبارەی
ئەدەبەکەیەوە زۆرتر بزانین و بە باشترین شێوە له کلتوورەکەی تێبگەین.
بیرم دێتەوە لە کاتی توێژینەوەم دەربارەی
ڕۆمانی (پێکەنین) ـی غالب هەلسا، توێژینەوەی مامۆستایەکی زانکۆم دۆزییەوە کە لە گۆڤاری
"دادگا" بڵاوکرابوویەوە، کە باسی ئەوەی کردبوو ناوەڕۆکی ڕۆمانەکە دەربارەی
کارەساتەکەی 1967ـە٭ و پشتی بە مێژووی چاپکردنی ڕۆمانەکە لە ساڵی 1970 بەستبوو وەک
لەسەر بەرگەکەدا نوسرابوو. بەڵام لە ڕاستیدا غالب لە ساڵی 1966، واتا ساڵێک پێش کارەساتەکە
ڕۆمانەکەی نوسیبوو. لە چاوپێکەوتنێکیشدا کە لە کۆتایی ڕۆمانی "پرسیار"ـدا
داینابوو باسی لەو بارودۆخە کردبوو کە لە کاتی نوسینی ڕۆمانی "پێکەنین"ـدا
پێیدا تێپەڕ ببوو.
بێگومان کە ئەو هەڵەیە وایکرد ڕوونکردنەوە
و تێگەیشتن و ئەو ئەنجامانەی کە توێژەر پێی دەگات ڕاست نەبێت. دەکرا پێشی پێ بگیرێ
ئەگەر بیڕوانیبایە ژیانی نووسەر.
سەیر نییە کە دەبینین تیۆری ڕەخنەیی لە
ڕۆژئاوا بەرەو لێکدانەوە دەچێ، هەروەها وەرگرتن و خوێندنەوەی تیۆرەکان و شەپۆڵەکانی
وەک: نیوهیستۆریزم و پۆست کۆلۆنیالیزم و ڕەخنەی ڕۆشنبیرییش(kulturkritik). ئەوە دوای ئەوەی لەکۆتایی
شەستەکان ئەستێرەی بزوتنەوەی پۆست ستڕاکچەلیزم ئاوابوو و دوای ئەوەی لە کۆتایی هەشتاکان
میتۆدی لێکهەڵوەشانەوە پاشەکشەی کرد. هەر بەو ئاراستەیە دەگەڕێنەوە بۆ گرنگی دان بە
توخمە چالاکەکانی ئەدەب و ڕەخنە، لە سەرووی ئەوانیشەوە نووسەر.
بە کورتی، نووسەر وەک خۆی پەخشکەری ژیانە
لە هەموو پڕۆسە داهێنەرانەکان ناکرێ دەستی لێ هەڵبگیرێ بۆ تێگەیشتن و ڕوونکردنەوەی
دەق، لەگەڵ ئامادەبوونی دەقیشدا نووسەر لە بەرزاییەکدا دەوەستێت لەبەردەم وەرگر، ئەگەر
وەرگر خوێنەر بێت یان ڕەخنەر.
٭جەنگی 1967: لە سوریا و ئوردون و میسڕ
بە (کارەساتی 1967) و لە ئیسڕائیل بە ناوی (جەنگی شەش ڕۆژە) دەناسرێت. ئەو جەنگە بوو
کە لە نێوان ئیسڕائیل لە بەرەیەک و عێڕاق و میسڕ و سوریا و ئوردن لە بەرەکەی دیکەوە
ڕوویدا، کە لە ئەنجامدا ئیسرائیل بیابانی سینا و کەرتی غەززە و جۆلانی داگیرکرد و نزیکەی
15000 کەس تێیدا بوونە قوربانی.
دکتۆر محەمەد قەواسیمە
لە عەرەبییەوە: خەڵات عەلی
مێژووی ئەندەلووس
لە سەردەمێکدا کە سووپای موسڵمانان دەسەڵاتی
خۆی لە ڕۆژهەڵات و باکوری ئەفریقادا چەسپاندبوو، وڵاتی مەغریبیش کە لە لایەن (عەقبەی
کوڕی نافیع) خرابووە ژێر دەسەڵاتی موسڵمانان، تەنیا گەرووی تاریق لە ئەندەلووس (ئیسپانیا
و بەشێک لە پرتوگالی ئێستا) جیای دەکردەوە کە بەشێک بوو لە سنووری دەسەڵاتی ئەوان،
دوای ئەوەی موسڵمانان سەرکەوتووبوون لە بڵاوکردنەوەی ئاینەکەیان لە مەغریب، والی ئەفریقا
(موسای کوڕی نەسیڕ) بیری لە دیوەکەی دیکەی گەرووی تاریق دەکردەوە بۆیە (تاریقی کوڕی
زیاد)ـی ڕاسپارد کە لە کارامەیی و هێز و توانای دڵنیابوو، بە سەرکردایەتی کردنی سوپایەکی
موسڵمانان بۆ گرتنی نیمچە دوورگەی ئیبیریا، دوای ئەوەی موسڵمانان پۆل پۆل لەڕێی کەشتییە
بازرگانییەکان دەپەڕینەوە بۆ نیمچە دوورگەکە و لەوێ جێگیر دەبوون.
لەو کاتەشدا مەبەستی والی ئەفریقا لە گرتنی
ئەو نیمچە دوورگەیە چەند خاڵێک بوو:
1. بەرفراوانترکردنی سنووری دەسەڵاتی ئیسلام
و گەیاندنی بیروباوەڕی ئیسلامی بە دیوەکەی دیکەی گەروەکە.
2. پاراستنی وڵاتی مەغریب لە هێرشی (قوتییەکان)
کە فەرمانڕەوایی نیمچە دوورگەکەیان دەکرد.
3. تێکچوونی بارودۆخی ناوەخۆی نیمچە دوورگەکە
کە ڕێخۆشکەری سەرەکی بوو لەبەردەم موسڵمانان بۆ دەست بەسەرداگرتنی.
تاریقی کوڕی زیاد لە گەرووی تاریق پەڕیەوە
(کە دوای ئەو پەڕینەوەیە ناوی ئەوی لێنرا) و لەوێدا لەگەڵ سووپای پاشای ئیسپانیا (ڕۆدریک)
بۆ ماوەی هەشت ڕۆژ کەوتنە جەنگێکی قوڕسەوە کە بووە هۆی کوژرانی چەندەها سەربازی هەردوو
سوپا و سەرکەوتنی موسڵمانان لە داگیرکردنی نیمچە دوورگەی ئیبیریا. ناوچەکەش پێی نایە
ناو سیستەمێکی نوێی حوکمڕانی.
ماوەی حوکمڕانی ئیسلام لە ئەندەلووس کە
زیاتر بوو لە هەشت سەد ساڵ، بە چەندین قۆناغێکدا تێپەڕی:
1. سەردەمی فەرمانڕەواکان، لەساڵانی
(95-138کـ):
ڕاستەوخۆ دوای ئەوەی لەساڵی 95 پ.ز سوپای
تاریق بن زیاد چوونە ناو خاکی نیمچە دوورگەی ئیبیریاوە و خستیانە ژێر دەسەڵاتی موسڵمانان،
(عەبدولعەزیزی کوڕی موسای کوڕی نەسیڕ) وەک یەکەم کەس فەرمانڕەوایی ناوچەکەی گرتە دەست.
لەو سەردەمەدا زیاتر لە بیست و دوو والی هاتنە سەر حوکم و کۆتا والیش یوسف فەهری بوو
کە سەردەمی فەرمانڕەواییەکەی نۆ ساڵ و نۆ مانگ بوو.
2. سەردەمی عەبدولڕەحمان داخیل لە ساڵانی
(138-399کـ):
لە ساڵی 132ـی پ.ز دەوڵەتی ئەمەوی کۆتایی
پێهات و دەوڵەتی عەبباسی دامەزرا کە تێیدا ئەبو عەبباسی سەففاح خەلافەتی وەرگرت و دەستی
کرد بە ڕاوەدوونانی ئەو ئەمەوییانەی کە خۆیان لەبەر چاوان ون دەکرد و ڕایاندەکرد،
لەناویاندا عەبدولرەحمانی کوڕی معاویەی کوڕی هیشام مەعرووف کە بە (هەڵۆی قوڕەیش -
عەبدولڕەحمان داخیل) ناسرابوو، کە توانیبوویان ڕابکات و ڕزگاری ببێت
عەبدولڕەحمان داخیل توانی پەیوەندی بەوانەوە
بکات کە لە ئەندەلووس جێگیر ببوون و ئەوانیش پشتیوانییان لێکرد، کاتێکیش هاتە ناو
ئەندەلووس خەڵکێکی زۆر لە دەوری کۆبوونەوە، ئەویش لەگەڵ یوسف فەهریی والی ئەوکاتە کەوتە
جەنگێکەوە کە بە (مەسارە) ناسراوە و بەزاندی.
لە ساڵی 138 کۆچی هەڵۆی قوڕەیش چووە ناو
قوڕتوبەوە و دەسەڵاتی بەسەریدا گرت، نازناوی داخیلی وەرگرت چونکە یەکەم ئەمەوی بوو
کە دەسەڵات لە ئەندەلووس وەربگرێت. لە ماوەی دەسەڵاتی ئەودا بیست و پێنج شۆڕش بەرپا
بوو، بەڵام هەموویانی تێکشکاند و لە فەرمانڕەواییدا مایەوە تا لە ساڵی 172 ـی کۆچی،
کۆچی دوایی کرد و هیشامی کوڕی دوای ئەو دەست بەکاربوو
3. سەردەمی هۆزەکان لە ساڵی (400-483کــ):
لەو سەردەمەشدا وڵاتەکە دابەشبوو بۆ چەند
ناوچەیەک کە هەر یەکێکیشیان لە لایەن هۆزێکەوە فەرمانڕەوایی دەکران، بەو جۆرە:
-هۆزی عیباد ناوچەی ئیشبیلییەیان وەرگرت.
-هۆزی زەیر ناوچەی غەڕناتەیان وەرگرت.
-هۆزی جەهوور ناوچەی قوڕتوبەیان وەرگرت.
-هۆزی ئەفتەس لە ڕۆژئاوای ئەندەلووس میرنشینی
بەتلیوسیان دامەزراند.
-هۆزی زولنوون لە باکوور نیشتەجێ بوون و
میرنشینی تەڵتیڵەیان دامەزراند.
-هۆزی هوود ناوچەی سەرەقستەیان وەرگرت.
-هۆزی عامریش ناوچەی بەلنسیەیان وەرگرت.
4. سەردەمی موڕابیتەکان لە ساڵانی
(483-541کـ).
5. سەردەمی موەحیدییەکان لە ساڵانی
(541-635کـ).
6. سەردەمی شانشینی غەڕناتە و کۆتاییهاتنی
حوکمی موسڵمانان لەو ناوچەیە لە ساڵانی (635-897کـ):
دوای ئەوەی زۆر کۆمەڵە و لایەنی جۆراوجۆر
دەسەڵاتیان گرتە دەست و دژایەتی و ناکۆکی کەوتە هۆزەکان لەسەر دەسەڵات، ئیسلام لەو
ناوچەیە ڕۆژ بە ڕۆژ لاوازتر دەبوو تا هەموو ناوچەکان کەوتن و تەنیا غەڕناتە مایەوە،
ئەویش ئەبوو عەبدوڵڵای فەرمانڕەوا بەبێ شەڕ غەرناتەی بۆ فیرناندۆی دووەم چۆڵ کرد و
کۆتایی بە دەوڵەتی ئەندەلووس هات. بەڵام ئەو شارستانییەت و کلتوورەی لەدوای خۆی جێهێشت
لە تەلارسازی و زانست و ئەدەب و زمان تا ئەمڕۆش کاریگەری بەسەر زمان و کلتووری عەرەبیدا
ماوە.
کایەکانی ڕۆشنبیری لە ئەندەلووس (شیعر وەک
نموونە):
ئەندەلووسییەکان پەرەیان بە شیعردا و لە
هەموو بابەتەکانی (پێداهەڵدان - تەسەوف - داشۆرین - ستایشکردن - لاواندنەوە)ـدا و بە تایبەت لە
لاواندنەوەی شار و فەرمانڕەواییە تێکشکاوەکان دەستێکی باڵایان هەبوو. شیعری زەجەل
(جۆرێکە لە شیعری میللی) و موەشەح (وەک شیعری گۆرانی وایە بەڵام هەندێک بنەمای هەیە
جیای دەکاتەوە لە شیعری گۆرانی، بە شێوەزار یان زمانی میللی دەنووسرێت)ـیان داهێنا
کە لیسانەدین بن خەتیب یەکێک لە بەناوبانگترین موەشەحەکانی نوسیووە بە ناوی (جادك الغيث).
کۆمەڵێک شاعیر لە ئەندەلووس پەیدابوون و ناویان دەرکرد، وەک: ئیبن زەیدوون - ئیب جابری ئەندەلووسی
- محەمەد بن قاسم ئەلقرشی و یەحیا غەزال.
هەروەها ژنە شاعیرانی وەک: لوبنا قوڕتوبی
- بوسەینە بنت موعتەمەد - زەینەب بنت ئیسحاق - مەهجە بنت تەییانی - حەفسە بنت ئەلحاج.
ئەندەلووس هەروەها چەندین زانا و کەسایەتی
سودبەخشی پێشکەش بە مێژووی عەرەب کرد کە هەر یەکێکیان لە بوارێکەوە ڕۆڵی کارای خزمەتی
دەکرد، وەکو:
غەزالی - خەواریزمی - ئیبن خەلدوون - جابری
کوڕی حەیان - قورتوبی - ئیبن بەتووتە - ئیبن سینا - ئیبن کەسیر - ئیبن ڕوشد ... هتد.
وەرگێڕانیش یەکێک بوو لەو خاڵانەی کە ئەندەلووسی
پێ جیادەکرایەوە، وەرگێڕان پردێک بوو لە نێوان عەرەب و موسڵمانە نیشتەجێیەکانی ئەندەلووس
لەگەڵ ئەوانەی کە بە زمانێکی دیکە قسەیان دەکرد.
وەرگێڕان لە ئەندەلووس دوو ڕۆڵی سەرەکی
دەگێڕا:
یەکەم: وەرگێڕانی دەقە ئاینییەکان لە لاتینییەوە
بۆ عەرەبی
دووەم: وەرگێڕانی دەقە ئاینییەکان لە عەرەبییەوە
بۆ زمانی دیکە بۆ ئەوەی بۆ موسڵمان و مەسیحی وەک یەک ڕوون بێت.
هەر بۆیە ڕایمۆندۆی قەشەی تەڵتیڵە کۆمەڵێک
نووسەر و وەرگێڕی کۆکردەوە و هانی دان بە وەرگێڕانی کتێبە عەرەبییەکان بۆ زمانە ڕۆژئاواییەکان
کە لە مێژووی ئەدەبدا بە (قوتابخانەی وەرگێڕە تەڵتیڵەییەکان) دەناسرێت.
یەکێک لە بەناوبانگترین وەرگێڕەکان دۆمینگۆ
گۆنزالێس بوو کە کتێبەکانی ئیبن سینای وەرگێڕاوە بۆ ئیسپانی. هەروەها جیراردۆ کریمۆنا
هەندێک لە کتێبە پزیشکی و فەلەکناسییە عەرەبییەکانی وەرگێڕا. مایکڵ سکۆتیش هەندێک
لە کتێبەکانی فارابی و ئەرستۆی وەرگێڕا بۆ لاتینی. هێرمان دی دالماتیاش قورئانی وەرگێڕا
بۆ ئیسپانی و ...هتد.
بەم جۆرە ئەندەلووس بە یەکێک لە
شارستانییەتە زۆر جوانەکانی مێژووی عەرەب بە گشتی و ئیسلام بە تایبەتی دادەنرێت و
لە دەوڵەمەندکردنی کلتووری عەرەبی بە بەرهەمە ڕۆشنبیرییەکانی ڕۆژئاوا ڕۆڵی بینی و
لە نێو کوشتار و شەڕ و جەنگە هێزپڕوکێنەکانی فەتحی ئیسلامی کە ئەو کاتە دەمێک بوو
دەستی بەسەر ناوچەکەدا گرتبوو سەردەمێکی ڕووناک هاتە دنیاوە و بە جوانی و زانست و
ئەدەب و فەلسەفە شەڕی سەردەمەکانی پێش خۆی و دوای خۆی کرد و تا کۆتایی پارێزگاری لە مانەوەی بە
شکۆمەندی و جوانییەوە کرد.
سەرچاوەکان:
http://www.andalusite.ma/?p=1921
في الأدب
الأندلسي – د. محمد رضوان
في
تأريخ و حضارة الاسلام في الاندلس – د. عبدالعزيز سالم
العصر
الاندلسي: تأريخ و حضارة الاندلس: النظم الإدارية في إسبانيا الإسلامية – ب. د.
محمد حسن
من و تۆ هێندە لێک جیاواز بووین و ئەو جیاوازییەش هێند بۆ هەردوولامان پڕ مەترسی بوو کە ئەگەر کەسێک بیویستبا وەزعی ئێمە (من منداڵێکی بچووک و لاواز کە هێواش هێواش خەریکە پێدەگات و تۆش پیاوێکی زۆر بەهێز و پێگەیشتوو)، پێشبینی بکات کە لە داهاتوو چیی لێدێت، دەگەیشتە ئەو بڕوایەی کە تۆ بە ئاسانی من دەخەیە ژێر پێلەقە و وردم دەکەیت بە جۆرێک کە تەنانەت ئێسقانێکیشم لێ بە جێ نامێنێتەوە! کەچی وای لێ نەهات چونکە کردەوە و جوڵانەوەی زیندەوەران پێشبینی ناکرێت.
له وانەی نیگارکێشان، قەت سەرکەوتوو نەبووم لە دانانی تۆپەڵە خۆرەکە لەناوەڕاستی کاغەزەکە...
هەمیشە لە گۆشەیەکدا دامدەنا...
ڕەنگە هەر بەڕاستی زۆربەی ئەوانەی لەچیرۆکێکدا دەژین بتوانن دەسکاری چیرۆکەکەیان بکەن،
لەو ڕۆژانە بیرم لە شتێک دەکردەوە، کە هیچ ئەستەمییەکی تێدا نییە، دەمگوت ئێمە ناتوانین ئاراستەی دنیا پێچەوانە بکەینەوە، بەڵام ڕەنگە بتوانین لە دوو شتی خراپ شتێکی باش دروست بکەین.
کاتژمێرێکی دەستیی کردە دیاریم،
پاش چەند ڕۆژێکی کەم شکا
تەنیا سندووقەکەی مایەوە
هەموو جارێک کە چاوم دەکەوێتە سەر سندووقەکەی
خۆم لەناو گریانێکی منداڵانەدا دەدۆزمەوە
بۆ کاتژمێرەکە نا،
بەڵکوو بۆ ئەو کاتەی کە دەمکوژێت دوای ڕۆیشتنی ئەو.
٭ ٭ ٭
سڵاو لە تۆ، ئەی ئەو کەسەی ڕقت لە دەستماچکردنە
دوای تۆ، هەموو ڕۆژێک دەستی قەدەر ماچ دەکەم
کە بە یەکەوە کۆمان بکاتەوە ئەگەر یەک جاریش بێت.
٭ ٭ ٭
کۆترێکی زیوینی لە ملدایە،
هەموو جارێک کە دەیبینم
پێناسەیەکی ئاشکرام بۆ ئاشتی دەبێت.
٭ ٭ ٭
لە گۆشەیەک، لە ئاسماندا
فریشتەیەک دەگری
بە شێوەیەک که سەرنجم بەرەو بەزەیی کێش دەکات
چونکە خۆشەویستەکەی کە لە ڕەگەزی مرۆڤە ناپاکیی لەگەڵ کردووە
لەگەڵ هۆزانڤانێک کە هەموو قەسیدەکانی لە هاوڕێکەی دەدزێت.
٭ ٭ ٭
خۆزگەم دەخواست کە لەبەر دەرگەی کەنیسەیەک بەجێیان هێشتبام و هەڵاتبان
لە تاو سەرما دەمردم، کێشە نییە
لانیکەم گەورە نەدەبووم کە لە تاو “ترس” بمرم.
٭ ٭ ٭
ئەوەی هەستی ترسم لە هەستی خۆشەویستی جیا دەکاتەوە
ئەو شەقامەیە کە ماڵەکەتانی لێیە.
٭ ٭ ٭
قژە کورتەکەی
ناچارم دەکات زەردەخەنە بکەم
ئەو زۆر لە چیرۆکێکی کورتی مارکیز دەچێت.
٭ ٭ ٭
دیداری ئەوجارەمان ئاسایی نەبوو،
پڕۆمۆیەک بوو بۆ کۆتاییهاتنی جیهان.
٭ ٭ ٭
کاتێک بە باشی گوزارشت لەوە ناکەم کە لە ناخمدایە
دەڵێم “دەترسم”.
من شایستەی خەڵاتی خراپترین وشەی دووبارەبووەوەم.
٭ ٭ ٭
هەستم بە سەختیی قۆناغەکانی داگیرکردن نەکرد،
تەنیا ئەو کاتەی لە باوەشم گرتی و نەمتوانی بەرەو ناخی خۆمت ڕابکێشم.
٭ ٭ ٭
لە چێشتخانەکە دەرچووین.
گارسۆنەکە هات و دەستی کرد بە پاککردنەوەی مێزەکەمان
لە خوێنی قسە بریندارکەرەکان و فرمێسکە شاراوەکان.
٭ ٭ ٭
کاتێک دەستی دەگرم،
نامەیەک بۆ چارەنووس دەنێرم
کە ناونیشانەکەی “من براوەم”ــە.
ئەحمەد ئەبو شەكیان
و: خەڵات عەلی
هەموو شەوێک بەتەنیایی بەسەر دەبەم
يا ضائعاً بين القرون..أين أنتَ؟
أبحث عنك دائما لكني لا أصل إليك.
زۆرجار ڕۆماننووس دەبێتە هونەرمەندێکی بێبەها، هۆکاری بێبەهاییەکەشی ئەوەیە لە جێی ئەوەی هەوڵ بدات هاوکێشەکە هەڵبگەڕێنێتەوە، هەوڵ دەدات ژیان و شتەکان و مرۆڤەکانیش وەک ئەو وێنەیە لێبکات کە لە خەیاڵی خۆیدا دەخولێتەوە، بۆیە ژیان و شتەکان و مرۆڤەکان دەبن بە بنەڕەتێک بۆ ئەو وێنەیەی کە پێویستە لە خەیاڵدا بێت.
بەڵام ئایا کێ دەتوانێت بە متمانەوە نێوەندگیری بکات و بڕیار بدات کە كام کۆمەڵە ڕاستەقینەیە و کام کۆمەڵە وەهمە؟
مبعثر و طفولي و متهاون
مسكوب البياض و السواد مثل الرمال
أنا سائر،
في شرفة منزلي
